اوضاع را شیر تو شیر نکنیم!..

lokomotive ghatar.com ۳۰ دی ۱۳۹۸ دیدگاه ۲۵۷

برای چندمین بار طرح یک ادعای علمی در عرصه رسانه به سردرگمی مردم دامن زد و این بار نیز مساله مربوط به شیر پاستوریزه و وجود سمی به نام آفلاتوکسین در آن بود.

۱- علم عرصه تکاپوی دایمی در پی ناشناخته‌ هاست و حرکت در این مسیر بر خلاف تصور عمومی لزوما پیشرونده و خطی نیست آنگونه که چیزی که پیشتر واجد اوصافی خاص شناخته می شد برای همیشه همانطور باشد. شناخت های جدیدتر معمولا یا اوصاف بیشتر و جدیدتری را به دانشمندان می شناسانند یا اساسا توصیف قبلی و شناخت پیشین را رد  می کنند.

همه این فرایند نیز در میدان محدود دانش بشری اتفاق می افتد و دانایی بشری همواره آمیخته با  نادانی است و دانایی مطلق در علم بشری افسانه ای بیش نیست.

دانشمندان در حوزه های مختلف به خوبی به حدود این نادانی خود آشنا و معترفند و به همین دلیل نیز در ادبیات علمی، داوری های مطلق درباره ویژگی های موضوع مورد مطالعه جایی ندارد و آنان همواره با احتیاط و ذکر اوضاع و شرایط خاص اقدام به نتیجه گیری های مشروط و غیر قطعی می کنند.

چنین نسبیتی در عین انضباط و تکیه بر داده های به دقت سنجیده وثبت شده است . یعنی علیرغم تاکید دانش علمی بر داده های دارای اعتبار و روایی آنچه که روش علمی را به کاری سخت و دشوار مبدل می سازد محدودیت های ذاتی است که ریشه در نادانی گسترده آدمی دارد.

۲- برخلاف عالم دانشمندان که همواره دانش خود را محدود و در وارسی مدام می بینند در حیات روزمره و عالم قضاوت غیر علمی ( و به تعبیر بهتر در فضای عمومی و اجتماعی) دانسته ها و یافته های علم قطعی و کاملا مسلم فرض می شوند و هر گونه خبررسانی از موضوعات علمی و شاید هم تمامی موضوعات و پدیدیده های اجتماعی به منزله امری مسلم و تمام شده تلقی می شود که در همه زمان ها و مکان ها و در همه شرایط معتبر است و بدون هیچ تغییر و تجدید نظری  پذیرفته می شود.

«عقلانیت علمی» در حیات روزمره جایی ندارد و شاید هم باید چنین باشد چرا که دقت بیش از اندازه  واحتیاط بیش از اندازه در شناسایی امور اساسا روند زندگی متعارف را مختل می کند. این  جمله حکیمانه از یکی از فیلسوفان علم بزرگ نیز در نوع خود بسیار قابل تامل است که خود مفهوم «دقت علمی» چندان «دقیق» نیست!.

بنابراین سخن گفتن قطعی و نتیجه گیری غیر قابل تخلف از یافته ها و اظهارات علمی امری نیست که با عقلانیت علمی سازگار باشد چرا که عقل و تجربه بشری خود به حدود و دانایی نسبی ما در برابر نادانی گسترده بشری حکم می کند. علم بشر کاملا  در این حدود جای دارد و مطلق نیست!

۳- پرسش این است که با این مبانی معرفت شناسانه درباره علم و شناخت علمی، اخبار علمی و یافته های جدید علمی درباره موضوعاتی که با حیات روزمره ارتباط تنگاتنگی دارند- از جمله مهمترین آنها تغذیه و سلامتی- چگونه باید در رسانه ها مطرح شود؟

آیا به دلیل همان دانایی بسیار ناچیز و نادانی گسترده باید به همه یافته ای علمی به دیده تردید نگریست و علم را یکسره انکار کرد یا به صورت کاملا قطعی و تمام شده درباره این داده‌ها سخن گفت؟ حقیقت این است که این وضعیت دشوار، دانشمندان آشنا به علم را هراسان  و پریشان نمی کند اما عموم مردم را چرا.  آن ها دربرابر تناقض های مربوط به یافته ای علمی مختلف از مراجع متفاوت سرگردان و حیران می شوند و حیات روزمره شان دچار اختلال می شود و اینجاست که نقش رسانه ها بسیار مهم می شود.

۴- متاسفانه رسانه های ما عموما و صدا و سیمای ما به طور خاص از قواعد مربوط به تفکر عقلانی یا عقلانیت انتقادی چندان بهره ای نبرده اند، قواعدی که سال هاست سرلوحه عمل اهالی رسانه‌های مهم دنیاست و  سوژه ها و موضوعات مختلف مربوط به علم را نیز در بر می گیرد.

این قواعد به طور کلی به ما می گویند که صرف یک ادعا (در همه زمینه ها ، چه سیاست ، چه فرهنگ، چه اقتصاد و چه علم ) نمی تواند به معنی درستی آن باشد و تا وقتی که به عرصه تقابل با رای مخالف کشیده نشود  نمی تواند مدعی حقیقت باشد.

طی دو روز گذشته یک برنامه تلویزیونی صبحگاهی با دعوت از یک کارشناس البته مطلع و قاعدتا آگاه در حین بررسی موضوع غذاهای ارزان قیمت، ادعایی را در باره آلودگی شیرهای پاستوریزه کشور به «آفلاتوکسین» مطرح کرد که در کمال تعجب با همراهی و همدلی مجری محترم برنامه نیز همراه شد.

ادعایی که حتی در صورت درست بودن در ذات خود، نباید به شیوه ای یکطرفه و یکسویه بدون مراجعه به منابع و مراجع رسمی اینچنین به تنورآن دمیده می شد. چنین روشی کاملا بر خلاف قواعد حرفه ای رسانه است که البته چنانکه گفته شد امری محدود به این موضوع در صدا و سیمای ما نیست و سایر حوزه را نیز در بر می گیرد .

البته که مجری محترم برنامه نیز از روی حساسیت و دلسوزی نسبت به حقوق عموم مردم دچار این زیاده روی شد اما ناخواسته حق دیگری از همین مردم را از جنبه ای دیگر نادیده گرفت: حق آگاهی کامل ( نه یک سویه) و حق امنیت روانی.

۵ – با وجود موارد پیشگفته موضوع شیر یا سایر مواد غذایی در کشور ما نیز مانند همه جای دنیا از دایره مباحث مربوط به اقتصاد سیاسی بیرون نیست و این احتمال همیشه وجود دارد که نهادهای بزرگ اقتصادی از جمله تولید کنندگان مواد غذایی  در برخورد با موارد خطا یا آلودگی های احتمالی یا فراتررفتن از استانداردهای روز دنیا در زمینه فعالیت خود ( مانند موضوع پالم در لبنیات) دست به اعمال قدرت بزنند و به جای منافع جمعی و سلامت مردم منافع شخصی خود را در اولویت قرار دهند و حتی برخی نهادهای رسمی را نیز با پول خرج کردن همراه خود کنند!.

طبیعتا در مورد موضوع آفلاتوکسین شیر نیز این موضوع نباید یکسره نادیده گرفته شود و صد البته برای تایید، نیازمند جمع آوری شواهد و مستندات لازم است و نمی توان به همین سادگی و در اولین قدم چنین ادعاهایی را بدون توجه به نظر نهادهای رسمی متوجه کس یا کسانی کرد.

۶-  موضوعات بشری چه در حوزه دانش چه در حوزه اعمال و افعال به اندازه کافی پیچیده هست پس با اتخاذ روش های نادرست در اطلاع رسانی اوضاع را از این که هست پیچیده تر نکنیم و بگذاریم امنیت روانی مردم محفوظ بماند. خلاصه،  اوضاع را شیر تو شیر نکنیم !

برای ورود به کانال تلگرام خبرگردی کلیک کنید.

منبع: الف

0 0 رای‌ها
امتیازدهی به مطلب

جدیدترین مطالب قطار وبگردی را از دست ندهید!

شاید این مطالب را هم بپسندید

دیدگاه ها

اشتراک در
اطلاع از
guest

0 نظرات
Inline Feedbacks
View all comments
0
دوست داریم نظرتونو بدونیم، لطفا دیدگاهی بنویسیدx