ازدواج کودکان در اسلام

dell ghatar.com ۱۵ مهر ۱۴۰۲ دیدگاه ۴۷

ازدواج کودکان یا کودک‌همسری چیست؟

طبق ماده ١ کنوانسیون حقوق کودک، هر فرد انسانی زیر ١٨ سال کودک است. مطابق با همین کنوانسیون هر رفتاری به اراده کودک یا اراده دیگری که به رشد طبیعی وی خلل وارد کند، ممنوع است. یکی از موردی که این کنوانسیون آن را ضد حقوق کودک تعریف کرده است ازدواج کودکان است. ازدواج کودکان یکی از مسائلی است که تعداد زیادی از کودکان را از حقوق خود محروم می‌نماید. طبق تعاریف مختلف، ازدواج زودهنگام یا کودک همسری به ازدواجی گفته می‌شود که زوجین یا یکی از آنان به سن ۱۸ سالگی نرسیده باشد. ازدواج کودکان یکی از اشکال ازدواج اجباری به‌شمار می‌رود و مصداق نقض حقوق بشر و نمونه‌ای از خشونت جنسی است

ازدواج کودکان در اسلام

ازدواج یکی از نهادهای مقدس از دیدگاه اسلام است. ازدواج همواره امری مهم و مورد تأکید دین اسلام بوده و در این شکی نیست که ضرورت دارد تا جایی که پیامبر اسلام چند بار ذکر کرده اند: “ازدواج کنید که ازدواج سنت من است”. یا “هیچ چیز محبوبتر از ازدواج نزد من نیست”.
اسلام تحت تاثیر ساختار و شرایط و مکان و زمان ظهور خود برای این امر حداقل سنی را تعریف و تعیین نکرده است و بطوری که خود پیامبر نیز در هنگام اختیار کردن همسر، سن را درنظر نگرفته است. پس غیرطبیعی نیست اگر کودک‌همسری یا ازدواج کودکان اتفاق افتاده باشد که نمونه آن عایشه است که هنوز درباره سن دقیق ازدواج وی با محمد اجماعی صورت نگرفته است.
در آیات ۴ سوره طلاق و ۶ و ۱۲۷ سوره نساء به ازدواج کودکان اشاره شده است. اما علمایان معتقدند بلوغ همیشه بلوغ جنسی نیست و انواع بلوغ فکری. جسمی و … وجود دارد پس مراد این آیات امر به ازدواج افرادی است که شایستگی و آمادگی ازدواج دارند و رشید هستند و ربطی به کودک همسری و ازدواج کودکان ندارد. پدیده ازدواج کودکان از احکام تأسیسی اسلام نبوده و حکم به جواز آن در فقه باید در بافت فرهنگی، اجتماعی و تاریخی فهمیده شود.
طبق نظر برخی از علمایان در فقه اسلام بر ازدواج آگاهانه و براساس بینش تأکید کرده است چنانچه می‌گوید: دختران و پسران هنگام ازدواج عیوب خود را به یکدیگر اطلاع دهند، زیرا نباید ازدواج ناآگاهانه و همراه با جهالت باشد. اما در اسلام به ولایت پدر بر فرزند به ویژه بر دختر اذعان شده است که البته امری مطلق نیست. مسئله ولایت این مجوز را برای پدر صادر نمی‌کند که پسر یا دختر خود را وادار به ازدواج در سن پایین کند که خود همان ازدواج مبدا ضرر‌ها می‌شود. در فقه آمده است که پدر بر دختر بالغه رشیده ولایت ندارد، منظور از «دختر بالغه رشیده» آن دختری است که مصلحت خودش را می‌داند و خوبی و بدی زندگی و آینده خود را تشخیص می‌دهد، چنین دختری برای ازدواج نیازی به اجازه پدر ندارد.
اما برخی دیگر از علمایان نقطه نظر دیگری دارند بطوری که برخی از فقیهان اسلامی ازدواج کودک زیر ۹ ساله را با رضایت پدر، جایز می‌دانند.
شماری از فقیهان از جمله، روح‌الله خمینی لذت جنسی از کودک شیرخوار (بعد از ازدواج با شیرخوار) را جایز می‌دانند: نزدیکی با زوجه قبل از تمام شدن نُه سال جایز نیست ـ نکاحش دائمی باشد یا منقطع ـ و اما سایر لذت‌ها مانند لمس نمودن با شهوت و بغل گرفتن و تفخیذ (لاپایی با) او حتی در شیرخوار، اشکالی ندارد.
از نیمه دوم قرن بیستم مباحث حقوق بشر از جمله حقوق زنان وارد جهان اسلام شد و در برخی از نقاط جهان اسلام با تاسیس مدارس برای دختران و ورود آنها به دانشگاه و اخذ مدارک دانشگاهی کم‌کم کودک‌همسری که امری سنتی، فرهنگی و دینی بود به بوته فراموشی سپرده شد. گویی جهان اسلام بتدریج به ازدواج کودکان بیگانه میشد تا اینکه با تقویت ایدئولوژی اسلام سیاسی، سیمای جهان اسلام به یکباره تغییر کرد. زنان دارای تحصیلات دانشگاهی استخدام نمیشدند و دستیابی به شغل مناسب برای آنها سختتر شد و مدرک دانشگاهیشان دیگر چیزی نبود جز یک کاغذ پاره و این خانواده‌ها و خود دختران را هم از تحصیل دلسرد کرد که این زمینه را برای ازدواج کودکان بیشتر فراهم کرد. از طرفی دیگر گروه‌های اسلامگرای افراطی مسلح مانند بوکوحرام در نیجریه و بعد از او داعش در عراق و شام و به تازگی طالبان در افغانستان سنت پیش پا افتاده کودک همسری و ازدواج کودکان را بیشتر زنده کردند و آنها مرجعیت این عمل خود را منوط به آیات قرآن، سنت پیامبر، برخی احادیث عنوان کردند. بطوری که در نیجریه دختری ۵ ساله را به عقد یکی از اعضای بوکوحرام درآوردند. همچنین یکی از اعضای رده بالای داعش عکسی از خود در فضای مجازی منتشر کرد که در آن دختربچه‌ای در بغل دارد و این عضو داعشی این دختربچه را همسر خود اعلام کرد. آنها ازواج کودکان را نه تنها عاد‌ی‌انگاری و مقدس‌مآبانه بلکه جرم‌زدایی هم کردند.
در پایان باید گفت که با استناد به برخی از آیات قرآن و روایاتی از پیامبر اسلام و نگاه صرف و تک‌بعدی به آن احادیث و آیات، نباید کودکان خود را به هزارتوی کودک همسری روانه کرد. در اینکه ازدواج سنت پیامبر بوده است شکی نیست و هیچ‌کس نمی‌تواند منکر آن شود، اما نکته اینجاست که تشویق به امر ازدواج در نگاه پیامبران نباید مجوزی برای والدین، اطرافیان و یا دولتمردان شود که با توسل به زور و اجبار کودکان و یا حتی جوانان خود را روانه خانه بخت کنند. آیا می‌توان با استناد به این روایات، زنان و مردانی را که به هر دلیلی آمادگی ازدواج ندارند را مورد سرزنش، تحقیر و قضاوت قرار داد؟ تشکیل نهاد خانواده نیازمند پیش‌شرط‌ های فیزیکی، روانی، اجتماعی و … است با ایجاد مسئولیت‌های فراوان برای زوجین همراه است.
کامیل احمدی و همکاران در کتاب پژوهشی طنین سکوت “پژوهشی جامعه درباره ازدواج زود هنگام کودکان” به تفصیل درباره تاریخچه و علل و عوامل ازدواج کودکان از منظر اسلام بطور خاص پرداخته است.

رپورتاژ آگهی